Mija 60 lat od czasu, gdy Węgrzy zbuntowali się przeciwko dominacji ZSRR. Powstanie Węgierskie zebrała krwawe żniwo, ale do dziś jest symbolem bohaterstwa i nieugiętej postawy narodu węgierskiego.
Sprawdź szczegóły w PROGRAMIE TV
Telewizja Polska przypomni na swoich antenach doniosłe wydarzenia z 1956 roku.
Rewolucja rozpoczęła się pod siedzibą Parlamentu w Budapeszcie – dokładnie 23 października 1956 roku 300 tys. zebranych tam osób rozpoczęło trwające 17 dni i krwawo stłumione powstanie, nazwane też Rewolucją Węgierską. Mimo nieugiętej postawy Węgrów zebrała ona krwawe żniwo – premier i przywódca zrywu Imre Nagy oraz jego współpracownicy zostali straceni, zginęło około 5 tys. powstańców, ponad 20 tys. uważa się za zaginionych, a około 200 tys. wyemigrowało z kraju.
Polacy zajmują w tej historii miejsce szczególne: wykazali oni w tamtym czasie niezwykłą solidarność z powstańcami. Od jesieni 1956 roku przez wiele miesięcy wysyłali na Węgry dary: leki, żywność, nawet materiały budowlane.
By przypomnieć „węgierską jesień” 1956 roku, Telewizja Polska przygotowała szereg programów poświęconych temu wydarzeniu. Od 21 października do 10 listopada br. w programach informacyjnych i publicystycznych TVP Info, TVP Kultura i TVP Historia będzie obecna tematyka 60. Rocznicy Powstania Węgierskiego. TVP pokaże też wiele filmów dokumentalnych, związanych z wydarzeniami sprzed 60 lat.
23 października z Budapesztu zostanie wyemitowane specjalne wydanie „Wiadomości” TVP1, które poprowadzi red. Krzysztof Ziemiec. Dzień wcześniej w atmosferę węgierskiej rocznicy swoimi materiałami wprowadzą red. Bartłomiej Graczak i red. Waldemar Stankiewicz.
Przez cały dzień, ze stolicy Węgier TVP INFO będzie relacjonować obchody, w których weźmie także udział Prezydent RP Andrzej Duda. Ponadto na antenie nie zabraknie interesujących rozmów ze znamienitymi gośćmi i uczestnikami tamtych zdarzeń. Nie zabraknie rozmów i wywiadów w TVP INFO. Wśród rozmówców będą m.in. dr János Tischler, historyk i dyrektor Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie, Robert Kaczmarek – reżyser filmu „Z wyciągniętymi rękami”, a także ówcześni studenci politechniki w Budapeszcie Edward Liszewski i Zdzisław Dzitko.
Już od 22 października TVP Historia zaprosi na filmy dokumentalne. O godzinie 22:00 zostanie wyemitowana pierwsza część dokumentu Roberta Kaczmarka „Z wyciągniętymi rękami” (cz. II, 23 października, godzina 22:00). W bloku komunistycznym w swych dążeniach do niezależności przewodziły Węgry i Polska, choć ich historia ułożyła się zupełnie inaczej. Polacy stopniowo, konsekwentnie i co najważniejsze skutecznie rozmontowywali komunizm, natomiast Węgrzy zostali zdruzgotani przy pierwszym swoim zrywie, w październiku 1956 roku. To doświadczenie, tak jak dla Polski Powstanie Warszawskie, stało się traumatycznym, narodowym przeżyciem Węgrów. Gdy wolny świat z niedowierzaniem śledził rozwój wydarzeń w Budapeszcie, Polacy byli już związani z Węgrami wspólnym działaniem. Poznański Czerwiec stał się zaczynem, choć nie bezpośrednią przyczyną, wydarzeń na Węgrzech; manifestacja pod pomnikiem Bema w Budapeszcie wspierała polski październik a wiece w Polsce, deklaracje niepodległości Węgrów.
Na relację obu narodów do siebie, poza wspólną dolą pod sowieckim butem, miała wpływ też nieodległa historia i wspólni bohaterowie.
W sobotę o godzinie 19:20 zostanie pokazany film z 1995 roku „Nasz brat Béla Varga” Sylwestra Kiełbiewskiego, poświęcony węgierskiemu księdzu. Béla Varga z parafii w miejscowości Balatonboglr, był m.in. posłem do parlamentu i działaczem Partii Drobnych Rolników, a podczas II wojny światowej organizował opiekę nad polskimi uchodźcami. Ponadto patronował polskiemu szkolnictwu dla dzieci uciekinierów wojennych. Wspierał akcję przerzutu żołnierzy polskich oraz kurierów do państw zachodnich. Po wojnie aresztowany przez radzieckie służby specjalne podległe NKWD, najpierw skazany na karę śmierci, a następnie uwolniony.
W niedzielę o godzinie 10:25 widzowie obejrzą „Polskie lato, węgierska jesień” w reżyserii Zofii Kunert. Przypomina w nim dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia stanowią niewątpliwy walor filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK., Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. (powtórka: 10 listopada, godzina 16:40).
Z kolei 30 października o godzinie 19:30 TVP Historia pokaże dokument „Za ołowianą bramą. Kardynał Jozsef Mindszenty” w reż. Gilberto Martinellego o losach kardynała Józsefa Mindszenty’ego. Węgierskiego duchownego rzymskokatolickiego, kardynała, prymasa Węgier w latach 1945 – 1974. Po przejęciu władzy przez komunistów pod kierownictwem Rkosiego w 1947 i rozpętaniu policyjnego terroru na pełną skalę, po pięciogodzinnej rewizji w pałacu prymasowskim 26 grudnia 1948 prymas Mindszenty został aresztowany przez ÁVH i rok później w procesie pokazowym „skazany” za zdradę stanu na dożywotnie więzienie. Zarzucono mu, że sprzeciwiał się wprowadzeniu na Węgrzech republiki i polityce państwa komunistycznego, m.in. nacjonalizacji szkół katolickich. Pozbawiony godności prymasa Węgier, ostatnie lata życia Mindszenty spędził na emigracji w Wiedniu, w Pazmaneum, często wyjeżdżając do znanego miejsca pielgrzymek w Mariazell. Tam też został pochowany po śmierci 6 maja 1975 w Wiedniu. Arcybiskup József kardynał Mindszenty został zrehabilitowany przez rząd węgierski w 1989. W maju 1991 jego szczątki sprowadzono z Mariazell i uroczyście umieszczono w Krypcie Prymasowskiej archikatedry w Ostrzyhomiu. Ponadto o godzinie 22:30 będzie wyemitowany reportaż Macieja Zakrockiego „Zdławiona nadzieja-Węgry 1956”. O wydarzeniach tamtego czasu opowiadają w nim ich świadkowie, przede wszystkim z Budapesztu, ale też z Miszkolca i Szekesfehervar.
Z kolei 4 listopada o godzinie 16:40 antena zaprosi na film historyczny Marka Maldisa „13 lat, 13 minut”. Upamiętniono w nim zrywy ludności Polski i Węgier skierowane przeciwko reżimowi narzuconemu dwóm niezależnym narodom. Opowiada historię dwóch chłopców pokazana w relacjach członków ich rodzin, bliskich i uczestników wydarzeń. Osią konstrukcyjną filmu jest szczególne miejsce w Poznaniu, skrzyżowanie ulic Strzałkowskiego i Mansfelda, które to symbolicznie przywołuje tragedie obu chłopców, ukazuje okrucieństwo zgotowanych przez historię, ludzi i przypadek losów. Podobieństwo tych obu wielkich niesprawiedliwości wzmacnia wrażenie, jakie na widzach robi śmierć tak młodych ludzi. W filmie słyszymy słowa Węgra, który podkreśla inspirującą dla Budapesztu rolę Poznania.
26 października w programie publicystycznym „Nowe Ateny” Piotra Gursztyna gościem będzie dr János Tischler, historyk i dyrektor Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie.
Natomiast TVP Kultura w niedzielę, 23 października o godzinie 22:25, przypomni niezwykły film dokumentalny Marty Meszaros „Niepochowany”, opowiadający o Imre Nagyu, powstały z wykorzystaniem archiwalnych dokumentów i protokołów oraz wspomnień świadków. Opisuje pobyt w więzieniu i stracenie na mocy wyroku w politycznym procesie przywódcy państwa węgierskiego po zdławieniu przez sowieckie wojska powstania 1956 roku. Imre Nagy podczas powstania sprzeciwił się Związkowi Radzieckiemu, wycofując Węgry z Układu Warszawskiego i ogłaszając ich neutralność. Po pacyfikacji zrywu nowe władze węgierskie nazwały go zdrajcą narodu, a w 1958 roku skazały na śmierć. Film o ostatnich dwóch latach życia premiera to przede wszystkim studium psychiki bezprawnie uwięzionego człowieka. (powtórka: TVP Historia, 4 listopada, godzina 22:25).
W dniu 60. Rocznicy Powstania Węgierskiego na wszystkich antenach Telewizji Polskiej będą emitowane dwa okolicznościowe spoty: przesłany przez telewizję węgierską klip, w którym Węgrzy dziękują Polakom za solidarność w 1956 roku oraz przygotowany przez TVP Historia przypominający o wydarzeniach roku 1956 i zapraszający do oglądania programów na temat Rewolucji w TVP. Tego dnia logotypy kanałów TVP będą udekorowane wstążką w barwach Węgier.
Od maja 2016 do grudnia 2017 roku odbywa się w Polsce Sezon Polsko-Węgierski (główny organizator – Instytut Węgierski w Warszawie). Objęty on został patronatem korporacyjnym TVP oraz specjalnym patronatem TVP Kultura.
Na antenach TVP relacjonowane były i będą liczne wydarzenia organizowane w ramach Sezonu, w tym: otwarcie wystawy „Bratankowie 1956 – 2016” o wydarzeniach 1956 roku w Polsce i na Węgrzech (25 października 2016), koncert kwartetu smyczkowego z Budapesztu Accord Quartet w Filharmonii Warmińsko – Mazurskiej (25 października 2016) oraz obchody 60-lecia wybuchu Rewolucji Węgierskiej (23 października 2016).
Źródło: Telewizja Polska
