Od 3 do 12 września TVP Kultura jako pierwsza telewizja wyemitujemy cały (z wyjątkiem „Instrumentum Mortis”) cykl filmów „Dzień ostatni, dzień pierwszy” rozgrywający się na granicy dwóch czasów: wojny i pokoju.
Wyprodukowane w 1965 roku filmy zostały odnowione – korekcie poddano obraz i dźwięk. W poszczególnych częściach cyklu widzimy dni ostanie okupacji niemieckiej i pierwsze dni powojennego chaosu. Chociaż nie jest to już formalnie wojna, wszystko co przytrafia się bohaterom, jest naznaczone piętnem zakończonego właśnie konfliktu. Wojna zawiera w sobie poszczególne sytuacje graniczne: śmierć, walkę, cierpienie i winę. Wpływa na życie jednostek, nie dając im możliwości wyboru ani ucieczki, stawia wobec doświadczenia zupełnie nowego i nie dającego się porównać.
Jako pierwszy wyemitujemy 3 września „Na melinę” w reżyserii Stanisława Różewicza. Autorem scenariusza jest Jan Józef Szczepański piszący o tych aspektach wojny, których sam doświadczył. Partyzanci nie są u niego przedstawieni jako legendarni i heroiczni bohaterowie walczący z okupantem. Nie inaczej jest w wypadku „Na melinę”, której pierwowzorem jest inne opowiadanie pisarza „Wszarz”. Partyzanci stacjonujący w pobliżu wioski podejrzewają żebraka Alojzego Szynale o kontakty z niemiecką żandarmerią. Zdradę udowadniają mu dzięki podstępowi i stawiają przed plutonem egzekucyjnym. Film telewizyjnej premiery doczekał się dopiero w 1981 roku – powodem tak długiego trzymania go na półce był prawdopodobnie niezwykle wyrazisty i sprzeczny z obowiązującym portret środowiska partyzantów.
„Nazajutrz po wojnie” (emisja 4 września) Lecha Lorentowicza posiada zupełnie inny wydźwięk niż poprzedni. Jego akcja rozgrywa się w dzień zakończenia wojny. Jeden z żołnierzy polskich, Grzegorz, który napotkał bezbronnego żołnierza niemieckiego, darowuje mu życie, chociaż Niemcy wymordowali mu całą rodzinę. Mimo okropieństw minionej wojny potrafi w sobie zachować wartości humanitarne.
Trzy kolejne filmy „Wózek” (5 września), „Buty” (6 września) oraz „Córeczka” (7 września) zostały wyreżyserowane przez Ewę i Czesława Petelskich. W „Wózku” widzimy przyjaźń rodzącą się między więźniami hitlerowskiego obozu zagłady. W „Butach” poznajemy historię sanitariuszki przyfrontowego szpitala, która w okresie mrozów znajduje ciepłe, futrzane buty – własność rannego radzieckiego lotnika. „Córeczka” to ciepła historia radzieckiego żołnierza. Bohater trafia na nocleg do nieznanych ludzi i uczestniczy w ich rodzinnych sprawach.
„Nad Odrą” Bohdana Poręby (emisja 10 września) to historia rozgrywająca się na Ziemiach Zachodnich. W rodzinie osiedleńców zjawia się Niemiec, były właściciel gospodarstwa. Polacy odrzucają jego propozycję pomocy – to oni czują się tutaj już w pełni gospodarzami.
11 września, jako ostatni film z cyklu, wyemitujemy „Bigos” Sylwestra Szyszki, w którym wojna ukazana jest jako pułapka bez wyjścia dla oddziału żołnierzy powstańczych.
Emisja: 3-12 września, godzina 17:00, TVP Kultura
Źródło: Telewizja Polska
