Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji na posiedzeniu 1 grudnia 2015 roku przyjęła dokument „Nowy model funkcjonowania mediów publicznych w Polsce”. KRRiT przekazała dokument przedstawicielom rządu i parlamentarzystom. Obecnie chce zapoznać z nim opinię publiczną.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, chcąc uczynić debatę o funkcjonowaniu mediów w Polsce rzeczową i opartą na analizie różnych aspektów funkcjonowania mediów publicznych w demokratycznym państwie, przekazała niniejsze opracowanie Prezesowi Rady Ministrów, Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministrowi Skarbu Państwa, Ministrowi Cyfryzacji, Prezydium Sejmu i Senatu, klubom parlamentarnym oraz prezydiom Senackiej i Sejmowej Komisji Kultury.
Opracowanie zostało przygotowane przez Departament Strategii we współpracy z Departamentem Mediów Publicznych, Departamentem Budżetu i Finansów Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Biuro Kontrolingu i Restrukturyzacji TVP SA oraz firmy: Trusted Information Consulting, InterService, Handikap Audyt.
Dokument w zasadniczej części poświęcony jest zdefiniowaniu misji mediów publicznych czyli zadań, jakie nakłada na nie ustawa o radiofonii i telewizji, sposobowi ich finansowania oraz mechanizmowi monitorowania i rozliczania.
Od początku obecnej kadencji, we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz nadawcami publicznymi i gronem ekspertów z dziedziny ekonomii, informatyki i rynku mediów, KRRiT prowadziła prace zmierzające do opracowania nowego modelu funkcjonowania mediów publicznych w Polsce.
W efekcie tych prac powstała propozycja ustalenia składki audiowizualnej jako daniny publicznej i zobowiązania do jej uiszczania osób identyfikowanych jako płatnicy podatku dochodowego PIT, osób identyfikowanych jako ubezpieczeni w KRUS oraz instytucji uiszczających podatek CIT. Rejestr tych podmiotów mógłby powstać na bazie istniejących rejestrów referencyjnych prowadzonych przez instytucje publiczne (Ministerstwo Finansów, KRUS uzupełnione o bazę PESEL). KRRiT zaprojektowała również organizację i sposób działania operatora pobierającego opłatę, ustaliła koszty związane z obsługą rejestru oraz wskazała korzyści wynikające z przyjęcia proponowanych rozwiązań. W oparciu o powyższe ustalenia dokonano obliczenia składki audiowizualnej i ustalenia sposobu jej waloryzacji.
Najważniejsze założenia nowego modelu funkcjonowania mediów publicznych – prezentacja.
KRRiT wyraża pogląd, że niezbędnym elementem reformy mediów publicznych, po zapewnieniu im odpowiedniego sposobu finansowania jest ograniczenie przez nie działalności reklamowej, tak aby mogły skoncentrować się na realizacji zadań publicznych. Przeanalizowano więc możliwe scenariusze redukcji czasu reklamowego w mediach publicznych wraz z obliczeniem skutków finansowych takich zmian.
Poszukując zobiektywizowanych kryteriów obliczania poziomu finansowania mediów publicznych, KRRiT dokonała analizy sytuacji mediów publicznych w Unii Europejskiej. Do grupy porównawczej włączono kraje o podobnej historii transformacji, zbliżonym poziomie ekonomiczno-demograficznym oraz kraje, w których media są postrzegane jako modelowe.
KRRiT przeprowadziła też analizę obecnego sposobu wykonywania misji przez telewizję i radiofonię publiczną. Informacje na temat liczby i charakteru nadawanych programów, ich struktury gatunkowej i tematyki audycji a także udziału premier i powtórek, źródeł i rodzajów produkcji oraz działalności pozaantenowej, w tym w szczególności w tzw. nowych mediach porównano z informacjami o działalności nadawców europejskich dzięki ankiecie, jaką TVP SA przeprowadziła wśród członków Europejskiej Unii Nadawców w maju i czerwcu 2015 roku.
Kolejną istotną kwestią było określenie kosztów, jakich do roku 2020 będzie wymagała realizacja zadań publicznych, przy założeniu zmiany sposobu finansowania mediów i właściwego rozwoju ich oferty programowej. W tym celu KRRiT zwróciła się do TVP, a za jej pośrednictwem do Polskiego Radia SA i rozgłośni regionalnych Polskiego Radia z prośbą o przedstawienie katalogu projektowanych zadań oraz inwestycji w perspektywie najbliższych 5 lat wraz z wyliczeniem, jakie środki publiczne powinny zostać zaangażowane do sfinansowania założonych celów. Na podstawie tych informacji możliwe było ustalenie kwot niezbędnego finansowania publicznego dla poszczególnych spółek mediów publicznych w perspektywie średniookresowej.
Zdecydowane zwiększenie strumienia środków publicznych skierowanych do mediów publicznych oznacza nie tylko uatrakcyjnienie ich programu. Środki te będą oddziaływały na gospodarkę, w szczególności na rynek producentów audiowizualnych, rynek nadawania i nowych technologii, a także będą miały pozytywny wpływ na rynek pracy. Symulację takich efektów KRRiT przedstawiła na zakończenie opracowania.
Ważnym problemem, łączącym się z modelem programowania i finansowania mediów jest sposób wyboru i kontroli władz mediów publicznych w kontekście ich reprezentatywności społecznej i legitymacji politycznej. Wymaga to pogłębionej analizy funkcjonowania zarządów, rad nadzorczych i w szczególności pluralistycznych rad programowych. KRRiT od kilku lat działa w kierunku zwiększenia kompetencji i odpowiedzialności tych rad, ale dodanie wagi temu pluralistycznemu ciału wymaga zmian na poziomie ustawowym.
Analiza dotycząca zmian w strukturze zarządzania powinna wziąć pod uwagę instytucjonalne otoczenie mediów publicznych. Są to Parlament, ministerstwa Skarbu, Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Cyfryzacji i Finansów, wyższe uczelnie akademickie, partie polityczne, środowiska twórcze. Nie mniej istotne są rynkowe i technologiczne punkty odniesienia kształtujące modele współczesnych mediów. Niniejsze opracowanie tym się nie zajmuje.
Wszystkie ważne aspekty funkcjonowania mediów publicznych powinny być przedmiotem ciągłych analiz oraz szerokiej, jawnie prowadzonej debaty publicznej.
Nowy model funkcjonowania mediów publicznych w Polsce – pełna wersja dokumentu.
Źródło: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
